بهجای تنبیه چه واکنشی مفید است؟
در اولین مراحل آشنایی با فصل «بهجای تنبیه»، با شیوه درست ورود به این فصل بهصورت مختصر آشنا شدیم. نظرات تعدادی از والدین را درباره علت تنبیه دانستیم و همچنین نظرشان را درباره احساس زمان کودکیشان وقتی تنبیه میشدند مرور کردیم.
امروز میخواهیم بیشتر با این بحث آشنا شویم تا در آینده با اطمینان از نادرستی علمی و عملی تنبیه، به سراغ راههای جایگزین مناسب آن برویم. البته باوجود این توضیحات بازهم نگرانی همچنان وجود دارد و سؤال این است که چه باید کرد؟ «اگر من از تنبیه دستبردارم آیا فرزندانم را برای کارهای دیگر آزاد نگذاشتهام؟»، «من برای از دست دادن آخرین کنترل خود بر فرزندانم نگرانم و تصور میکنم که بیقدرت شدهام». این نگرانیها قابلدرک و از نگرانیهای مشترک والدین در تمام دنیاست. استادان برجسته تربیت نیز یکی از مهمترین مباحثی که بررسی و دنبال کردهاند همین موضوع است. آنها در شناخت شرایط، احساسات و رفتارهای والدین و کودک تلاشها و تحقیقات زیادی داشته و با بررسی تأثیر لحظهای و بلندمدت رفتارها نکات و روشهایی را مطرح کردهاند.
مادر مشتاقی که در جلسات گروهی تربیتی والدین شرکت میکرد، در خاطرات خود برای اولین مراحل «فصل بهجای تنبیه» مینویسد: به یاد دارم که دراینباره از استاد پرسیدم: «در چه زمانی ما میتوانیم فرزند خود را تنبیه کنیم؟ فرزندانی که به ما بیاعتنا هستند و یا ما را نادیده میگیرند؛ آیا راهی برای کودکی که بدرفتاری میکند وجود دارد؟» او پاسخ داد که کودک باید نتیجه بدرفتاری خود را ببیند ولی نه با تنبیه. به نظر استاد در روابط صمیمی جایی برای تنبیه وجود ندارد.
بار دیگر از او پرسیدم «تصور کنید که کودک بازهم نافرمانی کرد. آیا حقی برای تنبیه او وجود دارد؟» او پاسخ داد: «مسئله این است که تنبیه چاره کار نیست بلکه ایجاد اختلال میکند. در چنین مواقعی کودک در عوض احساس ندامت از کار خود و سعی در جبران آن، ذهن خود را مشغول خیالبافی برای انتقام میکند؛ بهعبارتدیگر با تنبیه کودک ما عملاً او را از یکروند درونی برای رویارویی با عواقب رفتار نامناسب خود محروم ساختهایم.» این تصور که تنبیه چاره کار نیست برای من تازگی داشت ولی بازهم سؤال دیگری را برای من مطرح ساخت و آنهم این بود که پس چه باید کرد؟
اکنون با ذکر این مقدمه و خاطره، آمادگی بیشتری برای ادامه بحث داریم. فرض کنید برای خرید به یک فروشگاه بزرگ رفتهاید و فرزند 6 سالهتان مرتب مشغول بازیگوشی است. به کالاها دست میزند، گاهی از شما خیلی دور میشود، گاهی میگوید این را بخریم و … در این شرایط واکنش معمول شما چیست؟ و مهمتر اینکه با توجه به نکات مطرحشده تاکنون، چه راهحلهایی به ذهن شما میرسد؟ امیدواریم آنها را با دقت یادداشت کنید و آماده ادامه بحث باشید.
دکتر امیرمحمد شریف
روزنامه خراسان/خراسان رضوی – مورخ دوشنبه 1393/04/02 شماره انتشار 18717
دیدگاهتان را بنویسید